परिचय – क्रिप्टोकरन्सी म्हणजे काय (What Is Cryptocurrency)
तंत्रज्ञानाच्या युगात जग वेगाने डिजिटल होत आहे, आणि अर्थव्यवस्थेतही क्रांती घडवणारा एक नवीन प्रकार म्हणजे क्रिप्टोकरन्सी. पण क्रिप्टोकरन्सी म्हणजे काय? साध्या भाषेत सांगायचं झालं तर क्रिप्टोकरन्सी ही डिजिटल किंवा आभासी चलन आहे. याला कोणत्याही सरकारकडून मान्यता नसते, तरीसुद्धा ती जागतिक स्तरावर व्यवहारासाठी वापरली जाते. बिटकॉइन ही क्रिप्टोकरन्सीची सर्वात पहिली आणि प्रसिद्ध उदाहरण आहे.
सर्वात आधी क्रिप्टोकरन्सी म्हणजे काय हे समजून घेणे गरजेचे आहे. क्रिप्टोकरन्सी ही एक डिजिटल किंवा आभासी चलन आहे, जी क्रिप्टोग्राफीच्या तंत्रज्ञानाचा वापर करून सुरक्षित केली जाते. क्रिप्टोग्राफीमुळे ही चलने बनावट होणे किंवा दुप्पट खर्च होणे अशक्य होते. पारंपरिक चलनाप्रमाणेच, क्रिप्टोकरन्सीचा वापर खरेदी-विक्री, गुंतवणूक, आणि इतर आर्थिक व्यवहारांसाठी केला जातो. परंतु, पारंपरिक चलनांप्रमाणे, याला कोणत्याही सरकारकडून मान्यता नसते.
क्रिप्टोकरन्सीचा एक विशेष प्रकार म्हणजे बिटकॉइन. ( पारंपरिक चलनामध्ये जसा रुपया किंवा डॉलर ) बिटकॉइन ही सर्वात पहिली आणि प्रसिद्ध क्रिप्टोकरन्सी आहे, व इतर क्रिप्टोकरन्सींच्या उदाहरणांमध्ये इथेरियम, लाइटकॉइन, आणि रिपल यांचा समावेश होतो.
एका विशिष्ट तंत्रज्ञानाचा वापर करून क्रिप्टोकरन्सी व्यवहार साठवले जातात या तंत्रज्ञानाला ब्लॉकचेन असे म्हणतात , ज्यामुळे हे व्यवहार पारदर्शक आणि सुरक्षित असतात. प्रत्येक व्यवहार “ब्लॉक” म्हणून साठवला जातो आणि त्या ब्लॉक्सचा एक अनुक्रम म्हणजे “चेन” तयार होतो, त्यामुळे याला ब्लॉकचेन म्हणतात.
क्रिप्टोकरन्सीच्या विशिष्ट गुणधर्मांमुळे ती भविष्यातील डिजिटल अर्थव्यवस्थेचा महत्त्वाचा भाग मानली जाते. अशा प्रकारची चलनं जागतिक स्तरावर व्यवहार करण्यासाठी आणि वित्तीय व्यवहारांना स्वायत्तता देण्यासाठी वापरली जातात. तसेच क्रिप्टोकरन्सी म्हणजे काय या ब्लॉग मध्ये आपण या संदर्भात बरीच माहिती पुढे बघणार आहोत.
क्रिप्टोकरन्सीची काम करण्याची पद्धत (How Cryptocurrency Works)
ब्लॉकचेन तंत्रज्ञान म्हणजे काय? (What Is Cryptocurrency blockchain)
क्रिप्टोकरन्सीचे मूळ तंत्रज्ञान म्हणजे ब्लॉकचेन. ब्लॉकचेन हे एका डिजिटल खात्याप्रमाणे काम करते, जिथे प्रत्येक व्यवहार नोंदवला जातो. या प्रणालीमध्ये मध्यस्थ ( जसे की बँक ) नसतात. प्रत्येक व्यवहार “ब्लॉक” म्हंटला जातो आणि ते एकमेकांशी जोडलेले असतात, ही प्रणाली विकेंद्रीत असते, म्हणजेच त्यात कोणतेही मध्यस्थ नसतात. त्यामुळे व्यवहार सुरक्षित आणि पारदर्शक होतो.
क्रिप्टोकरन्सीचे मूळ तंत्रज्ञान म्हणजे ब्लॉकचेन. ब्लॉकचेन हे एका डिजिटल खात्याप्रमाणे काम करते, जिथे प्रत्येक व्यवहार नोंदवला जातो. या प्रणालीमध्ये मध्यस्थ ( जसे की बँक ) नसतात. प्रत्येक व्यवहार “ब्लॉक” म्हंटला जातो आणि ते एकमेकांशी जोडलेले असतात, ही प्रणाली विकेंद्रीत असते, म्हणजेच त्यात कोणतेही मध्यस्थ नसतात. त्यामुळे व्यवहार सुरक्षित आणि पारदर्शक होतो.
मध्यस्थाशिवाय व्यवहार
सर्व पारंपरिक आर्थिक व्यवहारांमध्ये बँक किंवा वित्तीय संस्था मध्यस्थ म्हणून काम करते. मात्र, क्रिप्टोकरन्सीमध्ये अशी कोणतीही मध्यस्थी नसते. यामुळे व्यवहार स्वस्त आणि जलद होतो.
क्रिप्टोकरन्सी वॉलेट म्हणजे काय (What Is Cryptocurrency Wallet)
क्रिप्टोकरन्सी वॉलेट म्हणजे एक डिजिटल वॉलेट आहे ज्यात क्रिप्टोकरन्सी (जसे की बिटकॉइन, एथेरियम, इत्यादी) सुरक्षितपणे संग्रहित केली जातात. यामध्ये वापरकर्त्याला त्याच्या क्रिप्टोकरन्सींचे व्यवस्थापन, पाठवणे आणि प्राप्त करणे शक्य होते. क्रिप्टोकरन्सी वॉलेट दोन प्रकारांचे असतात:
- हॉट वॉलेट (Hot Wallet): हा वॉलेट इंटरनेटवर जोडलेला असतो आणि त्याचा वापर सोपा असतो. हॉट वॉलेटमध्ये लवकर प्रवेश मिळवता येतो, पण त्याला सुरक्षेचे काही धोके असू शकतात.
- कोल्ड वॉलेट (Cold Wallet): हॉट वॉलेटच्या तुलनेत कोल्ड वॉलेट इंटरनेटवर जोडलेला नसतो, त्यामुळे ते अधिक सुरक्षित मानले जाते. हे वॉलेट हार्डवेअर उपकरणे किंवा पेपर वॉलेटच्या स्वरूपात असू शकतात.
क्रिप्टोकरन्सी वॉलेट सुरक्षितता आणि गोपनीयतेच्या दृष्टीने महत्त्वाचे असते, कारण ते क्रिप्टोकरन्सीचे खरे मालकत्व आणि नियंत्रण वापरकर्त्याला देतात.
भारतातील टॉप ३ क्रिप्टो वॉलेट्स (Top 3 cryptocurrency wallets)
- Mudrex हे भारतीय क्रिप्टो गुंतवणूकदारांमध्ये लोकप्रिय आहे. हे वॉलेट त्याच्या पारदर्शकतेसाठी आणि सोप्या वापरासाठी ओळखले जाते. गुंतवणूकदारांना विविध क्रिप्टोकरन्सी प्लॅटफॉर्मवर गुंतवणूक आणि व्यवहार करण्याची सोय देते.
- CoinDCX हे वॉलेट ५०० हून अधिक क्रिप्टोकरन्सीसाठी समर्थन देते आणि त्याचा वापरकर्ता-अनुकूल मोबाइल ॲपसाठी ओळखले जाते. CoinDCX भारतातील एक अग्रगण्य क्रिप्टो एक्सचेंज आहे जे गुंतवणूकदारांना सुरक्षित आणि सोपा अनुभव देते.
- Binance हे जागतिक स्तरावर ओळखले जाणारे क्रिप्टो प्लॅटफॉर्म आहे, जे विविध क्रिप्टोकरन्सीसाठी मजबूत समर्थन देते. Binance वॉलेटच्या सुरक्षेसाठी आणि वापरण्याच्या सोपेपणासाठी ओळखले जाते, ज्यामुळे ते भारतीय गुंतवणूकदारांमध्येही लोकप्रिय आहे.
क्रिप्टोकरन्सीचे प्रकार (what is cryptocurrency types)
आतापर्यंत आपण क्रिप्टोकरन्सी म्हणजे काय (what is cryptocurrency) हे बघितले, आता यातील प्रकार बघुयात
बिटकॉइन (Bitcoin):
बिटकॉइन ही सर्वात पहिली क्रिप्टोकरन्सी आहे, जी २००९ मध्ये सातोशी नाकामोटो या अनामिक व्यक्तीने किंवा गटाने तयार केली. आज बिटकॉइनला “डिजिटल सोनं” म्हणून ओळखले जाते कारण तिची किंमत खूपच जास्त आहे आणि ती गुंतवणुकीचा एक लोकप्रिय पर्याय आहे.
इथेरियम (Ethereum):
इथेरियम ही एक अशी क्रिप्टोकरन्सी आहे, जी केवळ व्यवहारांसाठीच नव्हे तर “स्मार्ट कॉन्ट्रॅक्ट्स” नावाच्या प्रणालीसाठीही वापरली जाते. स्मार्ट कॉन्ट्रॅक्ट्समुळे व्यवहार स्वयंचलित होतात. इथेरियमचे तंत्रज्ञान विविध विकसनशील प्रकल्पांमध्ये सुद्धा वापरले जाते.
लाइटकॉइन (Litecoin)
लाइटकॉइन ही बिटकॉइनची एक सुधारित आवृत्ती आहे. ती अधिक जलद आणि स्वस्त व्यवहारांसाठी डिझाइन केली गेली आहे. लाइटकॉइनचा वापर छोट्या व्यवहारांसाठी केला जातो.
रिपल (Ripple)
रिपल ही एक अशी क्रिप्टोकरन्सी आहे जी बँकांसाठी आंतरराष्ट्रीय व्यवहार सुलभ करण्यासाठी डिझाइन केली गेली आहे. रिपलच्या तंत्रज्ञानामुळे व्यवहार जलद आणि स्वस्त होतात.
इतर क्रिप्टोकरन्सी:
लाइटकॉइन, रिपल, यांसारख्या इतर क्रिप्टोकरन्सींचीही लोकप्रियता झपाट्याने वाढत आहे. प्रत्येक क्रिप्टोकरन्सीच्या मागे विशिष्ट उद्दिष्टे आणि तंत्रज्ञान असते.
क्रिप्टोकरन्सीचा वापर कशासाठी होतो? (what is the use of cryptocurrency)
ऑनलाईन खरेदी आणि व्यवहार:
आज अनेक आंतरराष्ट्रीय ई-कॉमर्स कंपन्या क्रिप्टोकरन्सी स्वीकारत आहेत. उदाहरणार्थ, तुम्ही बिटकॉइनचा वापर करून वस्तू खरेदी करू शकता. अनेक ऑनलाइन स्टोअर्स आणि सेवा प्रदाते देखील क्रिप्टोकरन्सी स्वीकारतात, ज्यामुळे वापरकर्त्यांना अधिक पर्याय मिळतात.
गुंतवणूक आणि ट्रेडिंग:
क्रिप्टोकरन्सी हा गुंतवणुकीचा एक आकर्षक पर्याय आहे. बिटकॉइन आणि इथेरियमसारख्या चलनांमध्ये गुंतवणूक करून अनेक लोकांनी मोठा नफा कमावला आहे. क्रिप्टो ट्रेडिंग प्लॅटफॉर्म्सवर दररोज कोट्यवधी डॉलर्सचे व्यवहार होतात.
स्मार्ट कॉन्ट्रॅक्ट्स:
स्मार्ट कॉन्ट्रॅक्ट्स म्हणजे स्वयंचलित करार, जेव्हा करारात दिलेली अटी पूर्ण होतात, तेव्हा व्यवहार आपोआप होतो. हे तंत्रज्ञान व्यवसायांसाठी मोठ्या प्रमाणावर उपयोगी ठरत आहे. उदाहरणार्थ, मालमत्तेची खरेदी-विक्री, विमा दावे आणि इतर करार स्वयंचलित करण्यासाठी स्मार्ट कॉन्ट्रॅक्ट्स वापरले जातात.
क्रिप्टोकरन्सी गुंतवणूक: जोखीम आणि संधी (What Is Cryptocurrency Investment)
क्रिप्टो गुंतवणुकीचे फायदे:
- जलद नफा: क्रिप्टोकरन्सीच्या किमती झपाट्याने वाढू शकतात, ज्यामुळे कमी वेळेत जास्त नफा मिळण्याची शक्यता असते.
- जागतिक गुंतवणूक: क्रिप्टोकरन्सी तुम्हाला जागतिक स्तरावर व्यवहार आणि गुंतवणूक करण्याची संधी देते.
- विकेंद्रीकरण आणि पारदर्शकता: क्रिप्टोकरन्सी व्यवहार विकेंद्रीत असतात, म्हणजेच त्यात कोणतेही मध्यस्थ नसतात. त्यामुळे व्यवहार पारदर्शक आणि सुरक्षित होतात. ब्लॉकचेनवरील प्रत्येक व्यवहार रेकॉर्ड केला जातो, ज्यामुळे फसवणूक होण्याची शक्यता कमी होते.
- कमी ट्रान्झॅक्शन फी: क्रिप्टोकरन्सी व्यवहारांमध्ये कमी ट्रान्झॅक्शन फी असते, ज्यामुळे व्यवहार अधिक किफायतशीर होतात. पारंपरिक बँकांच्या तुलनेत, क्रिप्टोकरन्सी व्यवहार जलद आणि स्वस्त असतात.
- सुरक्षा आणि गोपनीयता: क्रिप्टोकरन्सी व्यवहारांमध्ये गोपनीयता राखली जाते, ज्यामुळे वापरकर्त्यांची माहिती सुरक्षित राहते. प्रत्येक व्यवहार क्रिप्टोग्राफीच्या मदतीने सुरक्षित केला जातो, ज्यामुळे फसवणूक होण्याची शक्यता कमी होते.
आव्हाने आणि जोखीम( what is the risk in cryptocurrency ):
- किमतीतील चढ-उतार: क्रिप्टोकरन्सीच्या बाजारात दररोज मोठे चढ-उतार होतात, ज्यामुळे गुंतवणुकीत नुकसान होण्याची शक्यता असते. क्रिप्टोकरन्सींच्या किमती खूपच अस्थिर असतात, ज्यामुळे गुंतवणूकदारांना मोठा धोका असतो.
- नियामक आणि कायदेशीर समस्यां: विविध देशांमध्ये क्रिप्टोकरन्सीबाबत वेगवेगळे नियम आहेत, ज्यामुळे गुंतवणूक धोरणावर परिणाम होतो. काही देशांमध्ये क्रिप्टोकरन्सीला मान्यता नसते, ज्यामुळे तिथे गुंतवणूक करणे अवघड होते.
- सुरक्षिततेचे प्रश्न: क्रिप्टो वॉलेट आणि एक्सचेंजवर हॅकिंगची भीती कायम असते. अनेक वेळा क्रिप्टोकरन्सी चोरून नेण्याच्या घटना घडल्या आहेत, ज्यामुळे गुंतवणूकदारांचे नुकसान झाले आहे.
- गुंतवणुकीची अज्ञानता: अनेक नवीन गुंतवणूकदार क्रिप्टोकरन्सीबद्दल पुरेशी माहिती नसल्याने नुकसान होण्याची शक्यता असते. क्रिप्टोकरन्सीमध्ये गुंतवणूक करण्यापूर्वी तज्ञांचा सल्ला घेणे आवश्यक आहे.
- कायद्यांचे बदल: विविध देशांमध्ये क्रिप्टोकरन्सीबाबत वेगवेगळे नियम आहेत, ज्यामुळे गुंतवणूक धोरणावर परिणाम होतो.
भारतात क्रिप्टोकरन्सीचे भविष्य (What Is The Future Of Cryptocurrency In India)
सरकारचा दृष्टिकोन:
भारतीय सरकारने क्रिप्टोकरन्सीला पूर्णतः बंदी न घालता, त्यावर नियमन करण्याचा विचार सुरू केला आहे. क्रिप्टोवर कर लावून सरकारने गुंतवणूकदारांसाठी काही मार्ग उघडले आहेत. ज्यामुळे भारतामध्ये क्रिप्टोकरन्सीचा वापर गुंतवणूक, फ्रीलान्स पेमेंट्स, आणि स्टार्टअप फंडिंगसाठी वाढत आहे. ही तंत्रज्ञान-आधारित अर्थव्यवस्था अधिक प्रगत बनवत आहे.
भारतीय बाजारावर परिणाम:
भारतामध्ये क्रिप्टोकरन्सीचे भविष्य अद्याप जटिल आणि अनिश्चित आहे. जरी भारतामध्ये क्रिप्टोकरन्सीबद्दल वाढती आवड आणि गुंतवणूकदारांची संख्या वाढत असली तरी, यासंबंधी अनेक कायदेशीर, आर्थिक आणि तांत्रिक आव्हाने आहेत. यामध्ये काही महत्त्वाचे मुद्दे आहेत:
- कायदेशीर स्थिती: भारतामध्ये क्रिप्टोकरन्सीच्या वापराबद्दल सरकारची धोरणे अस्पष्ट आहेत. भारतीय रिझर्व्ह बँकेने काही वर्षांपूर्वी बँकांना क्रिप्टोकरन्सीशी संबंधित व्यवहारांवर बंदी घातली होती, परंतु नंतर सर्वोच्च न्यायालयाने ती बंदी उठवली. तरीही, सरकारने क्रिप्टोकरन्सीला अद्याप कायदेशीर चलन म्हणून मान्यता दिली नाही. तथापि, भारतात क्रिप्टोकरन्सीच्या व्यापारावर आणि गुंतवणुकीवर काही नियम आणि मार्गदर्शक तत्त्वे लागू आहेत.
- प्रचार आणि शिक्षण: भारतामध्ये क्रिप्टोकरन्सीबद्दल जनजागृती वाढत आहे, परंतु त्याबद्दल अनेक चुकीच्या समजुती आहेत. जर सरकार आणि उद्योग या क्षेत्रात शिक्षण आणि जागरूकता वाढवण्याचा प्रयत्न करत राहिले, तर भारतीय लोक क्रिप्टोकरन्सीला अधिक समजू शकतील आणि त्याचा वापरही वाढू शकतो.
- आर्थिक नियमन आणि कर धोरण: भारत सरकारने क्रिप्टोकरन्सीवर कर लावण्याचा प्रस्ताव मांडला आहे, जो क्रिप्टोकरन्सीला वित्तीय प्रणालीमध्ये एक नियंत्रित स्थान देण्याचा संकेत देतो. यामुळे भारतात क्रिप्टोकरन्सीचे भविष्य अधिक स्थिर होऊ शकते, बशर्ते हे नियमन योग्य प्रकारे लागू केले जाईल.
- ब्लॉकचेन तंत्रज्ञानाचा विकास: भारतामध्ये ब्लॉकचेन तंत्रज्ञानाकडेही वाढते लक्ष दिसून येत आहे. सरकार देखील विविध सरकारी योजनांमध्ये ब्लॉकचेन तंत्रज्ञानाचा वापर करण्यावर विचार करत आहे, ज्यामुळे क्रिप्टोकरन्सीच्या वापरासाठी काही संधी निर्माण होऊ शकतात.
- आर्थिक आणि सामाजिक फायदे: क्रिप्टोकरन्सी आणि ब्लॉकचेन तंत्रज्ञानामुळे भारतामध्ये वित्तीय समावेशन वाढू शकते, विशेषत: ग्रामीण भागांमध्ये, जिथे पारंपारिक बँकिंग सेवा पोहोचत नाहीत. याव्यतिरिक्त, क्रिप्टोकरन्सी व्यापाऱ्यांसाठी आंतरराष्ट्रीय स्तरावर व्यवहार करणे अधिक सोपे बनवू शकते.
क्रिप्टोकरन्सीबाबत लोकांमधील गैरसमज (misunderstanding about cryptocurrency)
- क्रिप्टोकरन्सी म्हणजे काय – काळा पैसा आहे ?:
हा एक मोठा गैरसमज आहे. खरं तर, क्रिप्टोकरन्सीचा वापर बेकायदेशीर व्यवहारांसाठी होतो हे खरे असले तरी त्याचा मुख्य उद्देश डिजिटल व्यवहारांमध्ये पारदर्शकता आणि सुरक्षितता आणणे आहे.ब्लॉकचेन तंत्रज्ञानामुळे प्रत्येक व्यवहाराची नोंद केली जाते, त्यामुळे फसवणुकीची शक्यता खूपच कमी होते. - क्रिप्टोकरन्सी हे फक्त तांत्रिक लोकांसाठी आहे:
क्रिप्टोकरन्सी समजून घेण्यासाठी आणि त्याचा वापर करण्यासाठी तुम्हाला तांत्रिक तज्ञ असण्याची आवश्यकता नाही. अनेक क्रिप्टो एक्सचेंज आणि वॉलेट्स वापरायला सोपे आहेत आणि कोणत्याही सामान्य व्यक्तीला क्रिप्टोकरन्सी वापरता येते. - क्रिप्टोकरन्सी पूर्णपणे गुप्त असतात:
क्रिप्टोकरन्सी व्यवहार गुप्त असले तरी ते ब्लॉकचेनवर रेकॉर्ड केले जातात आणि सर्व व्यवहार सार्वजनिकपणे दिसू शकतात. व्यवहार करणाऱ्यांची वैयक्तिक माहिती मात्र गुप्त ठेवली जाते. - क्रिप्टोकरन्सी ही फक्त एक तात्पुरती फॅड आहे:
काही लोक मानतात की क्रिप्टोकरन्सी हे फक्त एक तात्पुरती फॅड आहे, परंतु अनेक तज्ञांचा विश्वास आहे की क्रिप्टोकरन्सी आणि ब्लॉकचेन तंत्रज्ञानाचे भविष्यातील अर्थव्यवस्थेत महत्त्वाचे स्थान असेल. - क्रिप्टोकरन्सी अनियमित आणि असुरक्षित आहेत:
क्रिप्टोकरन्सीचे व्यवहार क्रिप्टोग्राफीच्या तंत्रज्ञानाने सुरक्षित केले जातात. ब्लॉकचेनमुळे व्यवहार पारदर्शक आणि सुरक्षित होतात. मात्र, वॉलेट्स आणि एक्सचेंजवर हॅकिंगची भीती कायम असते, त्यामुळे योग्य सुरक्षा उपायांची गरज असते. - क्रिप्टोकरन्सीला कोणतेही वास्तविक मूल्य नाही:
क्रिप्टोकरन्सीचे मूल्य त्याच्या वापरकर्त्यांच्या विश्वासावर आधारित आहे, जसे की पारंपरिक चलनांचे मूल्य आहे. बिटकॉइन आणि इथेरियमसारख्या क्रिप्टोकरन्सींचे मूल्य त्यांच्या वापरकर्त्यांनी आणि गुंतवणूकदारांनी दिलेल्या मूल्यावर आधारित आहे. - क्रिप्टोकरन्सी बेकायदेशीर आहेत:
जगातील बहुतांश देशांमध्ये क्रिप्टोकरन्सी कायदेशीर आहे, परंतु काही देशांमध्ये ती अजूनही नियमनाखाली आहे. त्यामुळे प्रत्येक गुंतवणूकदाराने आपल्या देशातील कायदे आणि नियम जाणून घेणे आवश्यक आहे. - क्रिप्टोकरन्सीमध्ये गुंतवणूक करणे खूप अवघड आहे:
सुरुवातीला गुंतवणूकदारांना क्रिप्टोकरन्सीचे तंत्रज्ञान आणि बाजार समजून घेण्यासाठी वेळ लागतो, पण एकदा का त्यांनी मूलभूत ज्ञान मिळवले तर गुंतवणूक करणे सोपे होऊ शकते. अनेक ऑनलाइन प्लॅटफॉर्म्स आहेत जे क्रिप्टोकरन्सी खरेदी-विक्री सुलभ करतात.
“हे काही मुख्य गैरसमज होते. आशा आहे की यामुळे तुमच्या क्रिप्टोकरन्सीबद्दलच्या शंका दूर झाल्या असतील. काही प्रश्न किंवा शंका असल्यास, विचारायला अजिबात संकोच करू नका!” 😊🔍💡
निष्कर्ष
क्रिप्टोकरन्सी ही भविष्यातील अर्थव्यवस्थेचा एक महत्त्वाचा भाग असणार आहे. मात्र, त्यामध्ये गुंतवणूक करताना सावधगिरी बाळगणे आवश्यक आहे. या विषयात अधिकाधिक माहिती घेऊन, योग्य सल्लागारांची मदत घेऊनच गुंतवणूक करा. डिजिटल युगातील ही आर्थिक क्रांती समजून घेण्यासाठी प्रत्येकाने थोडासा वेळ द्यायला हवा!
“हा लेख आवडल्यास शेअर करायला आणि WealthInMarathi ला बुकमार्क करायला विसरू नका…!”
